Interview met Mariska Overman en Rob Bruntink.

Hallo lieve lezers van Bookstamel, Vandaag staat er een interview met Mariska Overman en Rob Bruntink op de planning. Deze twee auteurs schreven samen het boek Ik weet niet wat ik zeggen moet. Een boek dat praten over de dood moet stimuleren.

Mariska en Rob hebben als missie om de dood bespreekbaar te maken. Praten over de dood is in veel gevallen nog een taboe. Terwijl het juist heel belangrijk is om over dit soort onderwerpen te praten. Helaas weet ik dat als geen ander. 7 jaar geleden overleed mijn vader onverwachts. Mijn zus en ik moesten zijn uitvaart regelen. Maar eigenlijk wist niemand nou echt goed wat mijn vader graag zou willen.

Mijn moeder heeft helaas zwaar hartfalen. Zij heeft gezien hoe moeilijk wij het hadden met het regelen van mijn vaders begrafenis. Zij heeft dus een heel plan uitgeschreven van hoe zij haar einde voor zich ziet zodat wij ons daar nooit druk om hoeven te maken.

Maar dat is niet het enige want ken je dat gevoel dat je eigenlijk niet weet wat je moet zeggen tegen iemand die met verlies te maken heeft gehad? Over dit laatste gaat het nieuwste boek van Mariska Overman en Rob Bruntink. Het boek heet Ik weet niet wat ik zeggen moet. Hoe praat je over dood, verlies en rouw?. Tijd dus om deze auteurs eens wat vragen te gaan stellen.

Interview met Mariska Overman En Rob Bruntink

Laat ik beginnen met de voor de hand liggende vraag. Waarom vinden jullie het zo belangrijk dat mensen over de dood praten?

Onder andere om te voorkomen dat mensen in situaties terechtkomen zoals je zonet zelf omschreef, rondom je vader. Vertellen wat je wensen zijn, bijvoorbeeld over de uitvaart, is een soort cadeau voor je naasten. Zij hoeven zich direct na een overlijden niet af te vragen wat de bedoeling is: begraven of cremeren, welke muziek moeten we draaien, had hij wensen over de kist, de genodigden, de bloemen, de locatie van de uitvaartdienst, et cetera. Als je er iets over hebt vastgelegd, zullen er ook minder discussies of meningsverschillen ontstaan. Andere voordelen van zo vroeg mogelijk over de dood praten zijn bijvoorbeeld: het brengt mensen dichter bij elkaar, het kan helpen belangrijke van onbelangrijke zaken in het leven te scheiden en het kan helpen toekomstige spijt (‘Had ik maar…’) te voorkomen.

In het nieuwe boek Ik weet niet wat ik zeggen moet. Gaat het vooral over wat je tegen iemand kunt zeggen na een overlijden. Heb je het zelf wel eens meegemaakt dat je niet zo goed wist wat je moest zeggen nadat iemand met verlies te maken had?

Jazeker (Rob). Ik kan me herinneren dat ik een uitvaart van mijn oom had, al meer dan twintig jaar geleden, en dat ik zijn zoon – mijn neef dus – sprak. Ik wilde wat meer zeggen dan alleen ‘gecondoleerd’, en voegde daar slechts aan toe: ‘Ik weet verder niet wat ik tegen je moet zeggen, want ik kan me niet voorstellen dat dat helpend kan zijn.’ Bij nader inzien nog niet eens zo heel verkeerd, maar destijds voelde ik me er erg machteloos hij. Het liefst had ik zijn vader met woorden weer terug naar het leven willen toveren.

Hoe zijn de tips in dit boek ontstaan? Waar haalde jullie de kennis vandaan?

Wij hebben samen Bureau MORBidee, een communicatie- en adviesbureau dat gespecialiseerd is in het levenseinde. We geven al de nodige jaren allerlei cursussen en scholingen. Daarnaast is één van ons twee – Rob – een journalist die heel veel over palliatieve zorg schrijft. Daardoor spreekt hij regelmatig mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Of hun naasten. Tijdens zowel die journalistieke ervaringen als die trainingservaringen merkten we wat goede en minder goede manieren zijn om het gesprek over het levenseinde te beginnen. Rob heeft ook jarenlang als vrijwilliger in een hospice gewerkt. Mariska heeft naast de theoretische kennis ook ervaringskennis: ze verloor (naast nog wat andere verliezen) haar broertje door een ongeval toen ze 21 was (hij was 17), en haar moeder aan kanker in 2012 (ze was 65).

Voor kinderen is verlies natuurlijk extra moeilijk. In het boek staat ook een deel over praten met kinderen. Wat is het allerbelangrijkste dat je kunt doen als een kind met overlijden te maken krijgt?

We noemen in dat hoofdstuk een aantal kernbegrippen. Het belangrijkste is dat je open, eerlijk en duidelijk bent over wat er gaande is. Kinderen hebben meer door dan volwassenen vaak denken. En de fantasie van kinderen kan soms erger zijn dan de realiteit. Om dat te voorkomen is het goed ze – op hun eigen niveau – te informeren en/of te betrekken bij wat er aan de hand is. Denk nooit dat ze te jong zijn of het niet snappen, maar zoek contact op een manier die past bij de leeftijd, en wees eerlijk.

Met Bureau MORBidee proberen jullie de dood bespreekbaar te maken vinden jullie het zelf moeilijk om over de dood te praten.

Nee, geheel niet.

In het geval van mijn moeder wat ik hierboven vertelde weten we dat ze helaas geen 100 word met haar kwaal. Hebben jullie ook wel eens te maken gehad met mensen die weten dat ze niet heel oud worden? Wat is in zo’n geval belangrijk om te bespreken?

Ik (Rob) heb daar vooral beroepsmatig mee te maken. Belangrijke zaken om te bespreken zijn in ieder geval – los van de eerder genoemde uitvaartonderwerpen – haar wensen en gedachten over de laatste levensfase. Dan gaat het om vragen als: Waar wil je sterven, thuis of elders? Wil je te allen tijde gereanimeerd worden? Hoe denk je over euthanasie en palliatieve sedatie? Ook over ‘afscheid nemen’ kun je praten. Zijn er nog dingen die per se gezegd moeten worden? Wil je nog bepaalde dingen doen? Heb je een bucketlist? Zijn er rituelen die je belangrijk vindt? Komt het sterven nabij, dan zijn thema’s nog erg belangrijk die zijn samen te vatten in vier korte zinnetjes: het spijt me, ik hou van jou, vergeef me en dankjewel.

Mariska’s moeder overleed aan kanker toen ze 65 was, dat wisten we anderhalf jaar voor ze daadwerkelijk overleed. Ik (Mariska) vond het vooral belangrijk om uit te spreken dat we van elkaar houden en hoe belangrijk we voor elkaar zijn, naast de praktische zaken die onvermijdelijk zijn, zoals: wil je begraven worden, wie wil je uitnodigen voor de afscheidsdienst, et cetera.

Waarom is de dood vaak nog een taboe?

Het heeft vooral te maken met het wegduwen van de dood uit ons dagelijks leven. We zijn niet meer gewend ermee om te gaan. Dat maakt het tot een onderwerp waarover we liever niet nadenken of praten. We voelen er ons al snel machteloos door, of verdrietig, en dat gaan we het liefst zoveel mogelijk uit de weg. Logisch misschien, maar daar trekt de dood zich natuurlijk niets van aan. Die blijft, of we dat nou leuk vinden of niet. Soms zijn we ook bang dat we het over onszelf afroepen als we het erover hebben. Maar we kunnen wat dat betreft iedereen geruststellen: van praten over de dood is nog nooit iemand dood gegaan.

Wat hopen jullie in de toekomst met Bureau MORBidee allemaal nog te bereiken?

We willen het voor zoveel mogelijk mensen makkelijker maken om met elkaar over de dood te praten. We hebben het inmiddels met honderden mensen gedaan, en eerlijk gezegd hebben we nog nooit van iemand gehoord dat hij of zij er spijt van had om daarover te praten. We proberen mensen te stimuleren het gesprek met elkaar aan te gaan, bijvoorbeeld via het boek, maar ook met gesprekshulpen die we hebben gemaakt: kaartspellen en bierviltjes bijvoorbeeld. Kijk voor wat voorbeelden maar eens in de winkel van onze website, bureaumorbidee.nl.

Welke mensen zouden het boek Ik weet niet wat ik zeggen moet moeten lezen?

Eigenlijk iedereen die leeft, want vroeg of laat krijg je ermee te maken. Het boek bevat allerlei tips voor veel uiteenlopende situaties. Of de noodzaak om over de dood te praten – vanwege iemand in je omgeving die ongeneeslijk ziek is bijvoorbeeld, of vanwege iemand die een dierbare is verloren – nou aanwezig is of niet. Ook voor mensen die beroepsmatig te maken krijgen met stervenden en rouwenden, is het boek een aanrader.

Normaal sluit ik deze interviews af met de dilemma vragen maar die vond ik bij dit onderwerp niet zo passend dus heb ik deze overgeslagen.

Heel veel liefs, Melanie

*** Let op bloggen is een hobby voor mij, ik heb dan ook niemand die mijn teksten na kijkt op spelling want dat zou mij een paar 100 euro in de maand kosten. Ik heb dyslexie dus de kans is groot dat er hier en daar een spelfoutje in de tekst staat. Ik doe er alles aan om deze te voorkomen maar helaas is dat niet altijd mogelijk. ***