Interview met Johan Klein Haneveld over Voorbij de storm

Hallo lieve lezers van Bookstamel, Johan Klein Haneveld is geen vreemde op mijn blog. Dit is een auteur waar je uren mee kunt kletsen over zijn boeken. Eerder mocht ik hem dus al interviewen voor de blogs van eigen bodem en stelde ik Johan Klein Haneveld al aan jullie voor. Maar vandaag hebben we een interview met Johan Klein Haneveld over Voorbij de storm. Dit is een hele bijzondere bundel. waarom dat lees je dus hieronder.

Interview met Johan Klein Haneveld over het boek Voorbij de storm.

De meeste lezers hebben jou al eerder zien verschijnen op mijn blog. Maar kun je voor de nieuwe lezers jezelf nog even kort voorstellen?

Het belangrijkste aan mij – in elk geval voor dit interview – is dat ik schrijver ben. In 2001 kwam mijn eerste boek uit, de SF-roman Neptunus. Ondertussen staan er al zeventien boeken op mijn naam. Ik schrijf het liefst sciencefiction- en fantasyverhalen, korte en lange. Zo zijn er van mij drie verhalenbundels verschenen: ‘Conquistador Extended’, ‘Het teken in de lucht’ en ‘Ruisreizigers’. Die laatste kwam begin dit jaar uit en bevat 23 verontrustende verhalen, behorende tot het genre beklemmende SF of kosmische horror. Mijn fantasytweeluik ‘De Krakenvorst, boek 1: Keruga’ en ‘boek 2: Kartaalmon’ spelen zich af in een middeleeuws aandoende wereld, waar naast de mensen oude rassen leven met bijzondere gaven. Mijn SF-roman ‘De afvallige ster’ gaat dan weer ver de toekomst in en beschrijft mensen die aan de binnenkant wonen van een Dysonbol – een soort schil die om de zon is gebouwd. In dit boek schrijf ik onder andere over pesten en de gevolgen die je later in je leven nog kan ervaren. Ik was heel trots om te kunnen meewerken aan de reeks ‘De zwijgende aarde’, waarvan ik het slotdeel schreef: ‘IJsbrekers’ – met zeemeerminnen onder het ijs van Jupitermaan Europa. Mijn volgende boeken zijn ‘Hoeder van de vulkaan’ (een fantasyroman over een totaal bevroren wereld, waar alleen nog mensen leven bij vulkanen) en ‘De groene toren’ (een dystopische roman over de dictatuur van het onderbuikgevoel). Verder schrijf ik recensies voor het tijdschrift ‘Fantastische Vertellingen’ en staat er een cursus van mij op de site Fantasy-schrijven.nl. Mijn geld verdien ik als eindredacteur bij het Tijdschrift voor Diergeneeskunde. Naast lezen en schrijven is aquariumhouden mijn grootste hobby. Ik heb vier aquariums staan met tropische vissen, dwergklauwkikkers en een muskusschildpad. Mijn vrouw Bianca en ik hebben ook een hamster: Toby. Voordat we binnen moesten blijven door Corona gingen mijn vrouw en ik graag naar musea en dierentuinen en zodra dat weer veilig kan pakken we die gewoonte gewoon weer op! Dan kan ik ook weer naar de fantasyfestivals met mijn boeken. Ook daar kijk ik naar uit.

De reden dat we nu weer een interview hebben is Voorbij de storm de eind oktober uitgekomen Klimaat bundel. Voorbij de storm is een bundel met 25 Nederlandstalige sf-verhalen over klimaatverandering. Hoe is deze bundel tot stand gekomen?

Ik maak me al lang zorgen over de manier waarop we als mensen omgaan met onze leefomgeving. Klimaatverandering is daar een onderdeel van. In het voorjaar van 2019 sprak ik er via Facebook over met een collegaschrijver, Hervé Suys, en hij suggereerde dat er een keer een bundel zou moeten komen met SF-verhalen over klimaatverandering. De volgende dag stond ik met Uitgeverij Macc op een mini comiccon. Het was een erg rustige dag met weinig bezoekers, maar daardoor hadden we wel de kans om met elkaar te praten. Ik vroeg Theo Barkel, de uitgever, of hij een bundel over klimaatverandering zou willen uitgeven. Hij was meteen enthousiast. Hij maakte zich namelijk zelf ook al lange tijd zorgen over de ontwikkeling van het klimaat. Dus de volgende dag zocht ik contact met schrijvers die ik kende en van wie ik vermoedde dat het onderwerp ze ook na aan het hart ging. Er waren ook schrijvers die ervan hoorden en zelf contact met me opnamen met de vraag of ze mee konden doen. Twee weken later had ik er 25 gevonden die bereid waren een verhaal te leveren voor de bundel. Eind 2019 had ik alle verhalen binnen. Toen heb ik ze zelf geredigeerd en nogmaals naar de auteurs gestuurd voor een laatste ronde correcties. En nu is de bundel er eindelijk.

Het was dus jouw idee deze bundel. Waarom wilde je graag over klimaatverandering schrijven?

Dit jaar hadden we in Nederland de langste hittegolf ooit gemeten. In september hadden we een dag waarop het 35 graden werd, wat nooit eerder was voorgekomen. Vorig jaar was er een dag waarop het in Nederland meer dan 40 graden werd. We kunnen er niet meer omheen. Klimaatverandering is een feit. Dat merken we niet alleen aan de temperatuur, maar ook aan veranderingen in het weer. Zo is een flink deel van de bodem van Nederland eigenlijk te droog. Elders valt juist teveel regen of komen er orkanen opzetten. De ijskappen van Groenland en de Zuidpool smelten in een schrikbarend tempo. Regenwouden staan in brand. Koraalriffen sterven af. Woestijnen rukken op. Diersoorten sterven uit. Uiteindelijk zullen grote delen van onze planeet ook voor de mens onleefbaar worden. Toch houden we ons meer bezig met de Zwarte Piet-discussie of een nieuw TV-programma en zijn radiopresentatoren enthousiast over weer een warme zomerdag. De president van de Verenigde Staten ontkent klimaatverandering en ook in Nederland zijn er politici die het allemaal wel vinden meevallen. Daar maak ik me zorgen over. Mijn hoop was dat een bundel SF-verhalen over klimaatverandering kan laten zien wat er gaande is in de wereld, hoe ingrijpend de gevolgen kunnen zijn, maar ook hoe we in actie kunnen komen om zoveel mogelijk van de natuur en onze beschaving te beschermen. Het is dan ook zeker geen troosteloze bundel geworden, met alleen maar sombere vertellingen. Er glinstert hoop in door.

Jouw eigen verhaal in het boek heet een nieuwe Meester kun je in het kort vertellen waar jouw verhaal over gaat?

In mijn verhaal hebben de miljonairs en miljardairs zich teruggetrokken in bunkers met alles erop en eraan, zodat ze een lekker leventje kunnen leiden terwijl de rest van de wereld de gevolgen van klimaatverandering ondergaat. Dit is realistisch want nu al zijn er rijke zakenmensen die grond kopen in Nieuw-Zeeland en daar ondergrondse schuilkelders aanleggen. Ze weten dat klimaatverandering eraan komt en zorgen dat ze zelf in elk geval droge voeten houden. In mijn verhaal hebben ze niet een meer menselijk personeel nodig, maar laten ze zich verzorgen door feeën, kleine vliegende robots. Die kunnen echter zelf geen eigen keuzes maken. Dus als er iets mis gaat, zoekt een van die feeën naar iemand buiten de bunker om te helpen de knoop door te hakken bij een moeilijke beslissing.

Wat doe jijzelf om de klimaatveranderingen tegen te gaan?

Ten eerste stem ik op een politieke partij die klimaatverandering serieus neemt. Individuele actie kan klimaatverandering niet tegengaan. Vijf minuten korter douchen of de fiets nemen in plaats van de auto is mooi, maar zodra de KLM nog subsidie krijgt van de overheid, het vliegveld in Lelystad er nog steeds lijkt te komen en oliemaatschappij als Shell nog steeds hun gang kunnen gaan zetten ze geen zoden aan de dijk. Het zijn de grote bedrijven die het meest vervuilen. Ze geven ons echter het idee dat het onze taak is hun zooi op te ruimen. Dat moet anders. Niet dat we zelf geen actie hoeven ondernemen, maar de hele maatschappij moet hier achter gaan staan. Dat betekent misschien wel dat we ons economische systeem heel anders moeten inrichten. En dat kunnen we alleen bereiken via de politiek.

Ten tweede probeer ik bij mijn keuzes rekening te houden met de gevolgen voor het klimaat. Bianca en ik hebben bijvoorbeeld geen auto, we gaan niet op vakantie, we proberen zoveel mogelijk vegetarisch te eten, en we trekken in de winter een trui aan in plaats van de verwarming aan te zetten. En ik probeer door middel van mijn boeken en door deze bundel aandacht te vragen voor het onderwerp.

Over welke klimaat verandering maak je jezelf de meeste zorgen?

Ik vind het vooral tragisch dat zeer waarschijnlijk veel diersoorten en plantensoorten zullen uitsterven. Het is niet zo dat dieren wel makkelijk naar het noorden kunnen trekken (of beneden de evenaar naar het zuiden) als het warmer wordt. Daarvoor gaan de veranderingen te snel en bovendien hebben wij mensen hun leefgebieden zo versnipperd dat ze zich niet vrij kunnen verplaatsen. De leefgebieden van IJsberen en andere dieren rond de Noordpool en de Zuidpool worden kleiner. Als er in regenwouden minder regen valt, verdwijnen ze. De algen waar koraalriffen van afhankelijk zijn kunnen niet tegen hoge temperaturen en dus sterven ze. Door de hogere concentraties CO2 wordt het water in de oceanen zuurder en daardoor kunnen schelpdieren en krabben en kreeften minder kalk in hun schilden opslaan en worden ze fragieler.

En voor mensen heeft het ook gevolgen. Niet alleen dat er minder drinkwater is en dat de beschikbare oppervlakte landbouwgrond afneemt, of dat er meer stormen zijn en bosbranden, maar denk ook aan de hitte, vooral in combinatie met luchtvochtigheid. Uiteindelijk zullen daar ook veel mensen aan doodgaan, in landen als India bijvoorbeeld, waar het nu al heel warm en vochtig kan zijn. Maar ook in Nederland, waar we zulke temperaturen helemaal niet gewend zijn.

De bundel gaat niet alleen over de klimaat veranderingen nu maar auteurs proberen ook te kijken naar welke gevolgen dit in de toekomst gaat hebben of hoe ze het tegen zouden kunnen gaan.

Ja. Sommige scenario’s zijn heel somber. Zo beschrijft Anthonie Holslag het leven van de laatste mens op Aarde, in een wereld waarbij de regen zo zuur is dat het vlees van je botten smelt. Het is een horrorverhaal met een sterke psychologische laag. Daar is hij goed in en ik ben heel blij dat hij aan de bundel wilde meewerken. Aan de andere kant hebben Jaap Boekestein en Tais Teng, schrijvers van wie ik groot fan ben, een heus ‘Ziltpunk’-verhaal geleverd – waarin Nederlanders zorgen dat de bodem onder ons land opgetild wordt en we ver boven de zeespiegel komen te leven.

Hoe beslis je eigenlijk welke verhalen er in een bundel gaan komen en welke niet?

Ik heb goed nagedacht wie ik zou vragen voor de bundel. Ik lees veel korte verhalen van schrijvers in tijdschriften en bundels. Ik had dus al wel een idee welke auteurs ik goed vond schrijven. Schrijvers als Wouter van der Gorp, Joost Uitdehaag en Debby Willems wilde ik graag in de bundel hebben, omdat ik fan ben van hun verhalen. Ik had het ook met meerdere schrijvers al eens gehad over klimaatverandering of had het thema teruggevonden in hun eigen verhalen. Toen ik ze vroeg om mee te werken gaf ik ze ook een suggestie wat ze konden doen, als ik van iemand bijvoorbeeld wist dat hij heel goed was in verhalen te schrijven die zich in een verre toekomst afspelen, zoals Peter Kaptein, suggereerde ik dat hij zo’n verhaal kon leveren. Sommige schrijvers vroeg ik een verhaal te schrijven met een positieve insteek. Anderen suggereerde ik er een horrorverhaal van te maken. En mijn vertrouwen werd beloond, want eigenlijk heb ik alleen maar goede verhalen binnengekregen!

Is er eigenlijk een groot verschil tussen het schrijven van een kort verhaal voor een bundel zoals Voorbij de storm en een groot verhaal zoals De krakenvorst?

Een verhaal is een verhaal. Ook een kort verhaal moet een sterk begin hebben en een goede opbouw naar een verrassend einde. Maar sommige ideeën passen niet in een paar duizend woorden. Dan is de wereld te groot, spelen er teveel karakters een rol of is het thema te breed. Dan verdient zo’n idee de uitwerking tot een roman. Er zijn periodes waarin ik eigenlijk vooral ideeën heb voor korte verhalen. En dan is er opeens iets waarvan ik weet: dat wordt een roman. Zo’n idee moet ik dan ook verder uitwerken dan ik met een idee voor een kort verhaal zou doen. Bijvoorbeeld wat de achtergronden van de karakters betreft, hun interacties met elkaar en details over de werelden. Het grootste verschil is natuurlijk hoelang ik erover doe ze te schrijven. Een kort verhaal kost me enkele dagen. Een lang verhaal maanden. Soms is het fijner even tussendoor een kort verhaal te schrijven en soms geeft het meer bevrediging echt wekenlang in een wereld te duiken …

Je hebt nog een groot aantal boeken op de lijst staan die de komende jaren gaan uitkomen. Volgens mij is de eerst volgende Hoeder van de Vulkaan. Dus nu ben ik wel benieuwd aan welk boek je momenteel werkt?

Op dit moment schrijf ik aan een ‘space opera’ getiteld ‘De zwarte schim’. Space opera’s zijn SF-romans die zich afspelen in keizerrijken in de ruimte, met oorlogen tussen ruimtevloten, grote bedreigingen, meerdere planeten, ga zo maar door. Spectaculaire science fiction zou je kunnen zeggen. Na een heleboel serieuze verhalen te hebben geschreven waar klimaatverandering en kapitalisme als thema’s naar voren kwamen, had ik het zelf nodig iets te schrijven wat meer escapisme bood. En dat doet dit project zeker. ‘De zwarte schim’ gaat over Angela, die agent is van de Imperiale Ordebewaking. Haar collega Bran is omgekomen bij de jacht op de zwarte schim. Zij moet zijn geheugen ophalen, maar besluit als ze toch op de juiste plek is zijn zoektocht voort te zetten. De zwarte schim is echter sluw en probeert haar in de val te lokken …

Schrijven is iets wat je veel doet hoe zorg je dat de verhaal lijnen niet door elkaar gaan lopen? Maar dat je wel al je ideetjes kan onthouden?

Ik ben altijd met één verhaal tegelijk bezig – en dat schrijf ik van begin tot eind. Ik begin vooraan en eindig bij het woord ‘EINDE’. Als ik tussendoor ideeën krijg voor andere verhalen maak ik er een notitie van in mijn telefoon. Maar ik ga ze niet tussendoor uitwerken. Soms kan het jaren duren voor ik aan het uitwerken van een verhaal toekom, omdat er eerst andere ideeën aan de orde moeten komen. Maar zo voorkom ik inderdaad dat projecten door elkaar gaan lopen.

De meeste van je boeken worden uitgegeven door of Godijn publishing of Uitgeverij Macc. Heb je bewust voor 2 uitgeverijen gekozen?

Met ‘De Krakenvorst’ kon ik terecht bij Uitgeverij Macc. Ik had een enorme klik met de uitgever, Theo Barkel, maar hij wilde geen verhalenbundels uitgeven. Godijn Publishing stond daar wel voor open, dus heb ik daar mijn verhalenbundel aangeboden. Het kwam wel goed uit, want ik schrijf zoveel dat één uitgever eigenlijk te weinig is. Een uitgever kan één, misschien twee boeken van een auteur per jaar uitgeven, maar ik schrijf meer dan dat. Dit jaar komen er bijvoorbeeld vier boeken van mij uit (‘Voorbij de storm’ meegerekend) en volgend jaar waarschijnlijk zelfs vijf.

Oke tot slot heb ik een aantal pittige Dilemma’s voor je welke kies je en waarom?

Vlees of Vis?

Bianca en ik proberen zo veel mogelijk vegetarisch te eten, maar als dat niet handig is, heb ik ik toch het liefste vlees.

Plastic tandenborstel of bamboo tandenborstel?

Sinds een tijdje borstel ik met een bamboe tandenborstel. Dat bevalt me prima. En het is een fijn idee dat daardoor weer wat minder plastic in zee terechtkomt.

Houtkachel of cv

We hebben CV maar we proberen zo min mogelijk te stoken, ook in de winter. In een flat koelt het ook niet snel heel erg af, en mijn aquariums zorgen ook voor wat warmte. En met een extra trui of een badjas is het ook aangenaam.

Hutje in een bos of wonen in een drukke stad

De drukte van een stad staat me wel eens tegen. Ik ben behoorlijk gevoelig en geluiden van straat kunnen me ’s nachts wakker houden. Ik slaap daarom al altijd met oordopjes in. Maar ook overdag zijn plotselinge geluiden soms stressverhogend. En ik hou van de natuur. Aan de andere kant ben ik nu wel snel bij de bioscoop of bij de Coffee Company. Dat is wel een voordeel van de stad.

Netflix of boeken lezen?

Ik kan eerder zonder Netflix dan zonder boeken. Boeken zijn mijn lust en mijn leven. Als ik niet in een boek bezig ben is er iets mis. Maar ’s avonds zit ik graag met mijn vrouw op de bank series of films te kijken. Dat is ook inspirerend. Daarvoor hebben we echter, tussen acht en negen, eigenlijk altijd een uurtje om te lezen.

Serie of film?

Vroeger zou ik gezegd hebben films. Maar hollywoodfilms beginnen op elkaar te lijken. Er zijn eigenlijk alleen maar superheldenfilms of remakes van oudere films. Weinig origineels en al helemaal weinig originele SF. Dan is het op Netflix beter gesteld. Er zijn veel gave SF-series die originele verhalen vertellen en wat beleving betreft niet onderdoen voor de bioscoop.

Buitenaards of spiritueel?

Buitenaards. Mijn fascinatie met andere planeten en de mogelijkheid van leven in bizarre omgevingen heeft niets met spiritualiteit te maken. Ik vind het gewoon fascinerend aan welke omstandigheden leven zich kan aanpassen en welke diversiteit het aanneemt. Ik zou het fantastisch vinden als op andere planeten leven wordt aangetroffen, want dan zouden we een nog beter beeld krijgen van de diversiteit van het leven. Wetenschap vind ik geweldig. Aan de andere kant ben ik ervan overtuigd dat schoonheid, liefde en rechtvaardigheid geen subjectieve begrippen zijn, of producten van de evolutie. Ik ben geen materialist. Ik geloof. Maar ik ben wel sceptisch, want dat iemand zegt dat iets waar is, wil nog niet zeggen dat het zo is. Daarom baseer ik me bij uitspraken over de waarneembare werkelijkheid op de wetenschap.

Onder de Zee of Aan wal?

Onder de zee! Ik heb in het verleden een duikbrevet gehaald en heb gedoken in de Grevelingen en de Oosterschelde, maar ook in de Middellandse Zee. Tot mijn mooist ervaringen hoort het in het echt zien van octopussen en murenes. Een van mijn dromen als tiener was ooit een huis te hebben op de zeebodem. Dat je naar buiten kon kijken en dan vissen kon zien.

Binnen of buiten?

In de natuur lopen is leuk, maar binnen kan je lekker lezen, schrijven en film kijken. Ook mijn aquariums staan binnen.

Gezond of ongezond?

Niemand zou hier natuurlijk ongezond antwoorden. Je wilt niet daadwerkelijk je lichaam schade toebrengen. Maar helaas is een ongezonde leefstijl soms makkelijker. Sinds een tijdje probeer ik weer kleinere porties te eten. Door het binnenzitten met Corona was mijn conditie achteruit gegaan. Maar nu probeer ik elke dag twee keer een kwartiertje buiten te wandelen. Ik heb al gemerkt dat mijn conditie erdoor is verbeterd. Dat werkt op meerdere terreinen door, zo kost het schoonmaken van mijn aquariums niet meer zoveel energie. En mijn broekriem moet een gaatje strakker! Maar een sporter zal ik nooit worden en slank ook niet. Ik hou nu eenmaal meer van lezen dan van lichaamsbeweging en ik ga niet de rest van mijn leven op de calorieën letten. Soms wil je gewoon lekker kunnen eten!

Ik vond dit zelf een heel bijzonder interview met Johan Klein Haneveld. Ik hoop stiekem een beetje dat dit interview jou ook een klein beetje aan het denken heeft gezet.

Liefs, Melanie

*** Let op bloggen is een hobby voor mij, ik heb dan ook niemand die mijn teksten na kijkt op spelling want dat zou mij een paar 100 euro in de maand kosten. Ik heb dyslexie dus de kans is groot dat er hier en daar een spelfoutje in de tekst staat. Ik doe er alles aan om deze te voorkomen maar helaas is dat niet altijd mogelijk. ***